Hızır-İliyas

Menñe bir bek kerekli kün
Bazıb turğanlarım kapeklerin qızgandıla.
Sadaqa cıya kelgen bir faqıra ua
Menñe cañız somun uzatdı.

Somu neme cararıq edi,
Alay a, ol meni canıma caradı.
Somun on tümen etib qaytarırma.
Ol asırı halaldan carlı bolğan bolur.
Menñe ullu razılıq bla uzathan somun
Canına tierge qorqğandan aldım.

...Ol Hızır-İliyas bolğanın endi añılayma.

TÜZLÜK HORLAYDI

Seni qabırıña
Ayran bla gırcın sallıq edim...
Az açlıq, qıyınlıqmı kördüñ?
Awuz qabınıñı sabiylege qabdıra,
Senñe et, qan qoşarıq zatlanı
Sabiylege çabdıra,
Etiñi, qanıñı, canıñı
Alağa üleşdiñ da,
Közkörmezge ketdiñ.

Qumaç tobla sallıq edim
Seni qabırıña.
Duniyadan ketib bara da,
Kebinsiz qalama deb,
Qalay qorqduñ, qalay qıynaldıñ.

Ariw tilli, halal cürekli
Adamlağa uşaş,
Kök betli, caz betli,
Türlü-türlü ariw gülleni
Sallıq edim seni qabırıña...
Çığanaq sözlüleni, çığanaq közlüleni
Qurşouwndan qutulalmağanlay,
Atañı, qarnaşıñı, baş ieñi esge tüşüre,
Öldüñ da ketdiñ.

Sallıq edim seni qabırıña:
Calğan dawnu kesilgen başın.
Artıqlıqnı terisinden etilgen qabçıqga
Ekibetlilikni, qahmelikni, terslikni,
Zarlıqnı, itlikni - aytırğa,
Qara, kir innetlilikni cıyıb,
Buçhagın da tilçini tili bla tüyüb,
İgi qatışdırıb, talaşma qoüb,
Barın küydürlük edim.
Ol zatlanı obañı qatında eterge,
Tınçlığıñı buzama deb qorqama.

Oğay, erkişile tış cawla bla küreşgen sağatda,
İç cawla qatınlanı, qartlanı, sabiyleni
Qızılbek askerça sürdü.

Tış cawla tawlunu ötgür közlerin
Qamatırğa küreşgen sağatda,
Anı keñ caworunlu sırtına
İç cawla bıçaqnı çançdıla.

...Eriñ, süñü uruşda
Cetewlenñe tamam eriñ,
Narsanada, caraların baqdırğan cerinden,
Bir kün,
Tuwğan eline atlandı da, kördü:
Ocaqladan tütün çıqmağan üyleni,
Toñuz qıçırıqla çıqğan mejgitleni.
Ata-babalanı sın taşların
Atlawuçla etib, ciyirgenşlile
Tebleb cürügenlerin kördü.

Alaysız da cüregi carılıb,
Ölürge tebregenley,
Şkok atıldı da, qolları
Atası eşgen çalmanña qarışıb,
Can berdi. Başın kesdile da,
Banditni başıdı deb,
Açha aldıla.

Sen a, erim qazawatda qalğandı
Degenley öldüñ.
Tüzün bilseñ, qabırda açı qıçırıb,
Tawla taba burulur ediñ.

Özge ölgenle
«Bizni Mekkyağa tül,
Miñi-Tawga burub asıragız»,-
Deb, osiyat ete edile.
Sawla da,
"Qobannı suwun içib,
Taşın calab turluq esek da,
Keterikbiz, qayıtırıqbız",- deb,
Ant ete edile.

Ol zamandağı qabırlanı tintgen,
Tawlulanı muslimanlıqlarından ese,
Ata curtha süymeklikleri,
Ana tilge begimeklikleri
Oñlu bolğanın añılarıqdı.

"İymandan ayırsañ da,
Ayrandan ayırma" degen sözleri da
Ol zatha şağatlıq etedi.
...Da ne salayım da
Seni qabırıña?

Sallıq edim seni qabırıña,
Allahnıça,
Sıfatlarğa bolalmayma ansı,
Erkinlikni-Tüzlüknü sıfatın.

Sen anı kesin körmegenlikge,
İynanñanlay, ışanñanlay, saklağanlay
Turduñ.
Sen anı kesiñ körmegenlikge
Biz kördük - seni sabiyleriñ.

...Da ne salayım da seni qabırıña?
Tuwgan ceriñden
Topuraq ülüşüñü
Alıb kelgenme.
Bir uwuç topraq.

Ol kimden, neden da
Köb hapar aytır.
Aş, suw, gül ornuna da bolur.
Bir uwuç toprak...

Tuwğan ceriñ,
Ölümsüz ceriñ,
Cılaydı üsüñe qablanıb.


NİSAN ADURHAY

MAGOMETLANI SOLTANNI SÖZÜ

Birinçi qaraçay PAŞANI-generalnı +++++ 
Magometlanı Soltannı sözü


Tuwğan cerimi bir uwuç toprağın
Duwa ornuna cürütdüm köküregimde.
Andan sıylı medal, orden da coq
Dedim, uruşla otuna kirgenimde,
Andan bağalı zat coqdu dedim
Curtsuz qalğanlanı körgenimde.

Curtuma, halqıma tüz bolurğa küreşdim...
Qazawat örteni ne terslik tütünü
Cabalmadıla menden anamı türsünün.
Qıynalğan, açığan közüwümde ol,
"Balam" deb kelib qatıma süeldi.

Ol uwuç topraq, anamı türsünü
«Hayt» de deb, elden cazılgan qağıtla
Köb qıyınlıqnı boynun bururğa
Es da, küç da berdile menñe.

Onowlandan toğuzu cığılğan cerde
Alğa barırğa borbayım cetdi ese,
Anı üçün da razılıgım
Tuwğan atama-anama, curtuma.

Ne caşırıw, men da qorqdum
Ölürge, saqat bolub qalırğa da.
Alay a, barından da bek qorqganım -
Qaraçayğa tamğa tüşüreme deb.

Cigitni mahtawu qralğa, duniyağa,
Homuhnu bedişi üyüne, eline.
Artıq da batır bolurğa küreşdim
Saq bolğandan milletime.

İç caw bla tış caw, eki tirmen taşça
Un eterge izlesele da bizni,
Baş tüzlükge iynanñanlay turduq:
Boşlamadıq kesibizni,
Taşlamadıq esibizni.

Suwsab uzathan tawlu tişirıw
Mahtawğa tül, senñe terildim.
Kölüm ne igi bolğan künlede da
Taw başlağa, Hurzukga termildim.

Cılı, çını bla da em tamadağa -
Tawlanı generalissimusu - Miñi Tawğa
Sıy berib, askerçiça ötdüm.
Ana tilimi men da bir sözü,
Ata curtumu men da bir taşı,
Qoldan kelgença qulluq etdim.

Çırtda meni işegim coqdu
Caşarına halqıbız, tilibiz.
Anı üçün etdik qazawat,
Anı üçün qırıldı köbübüz.

Qazıklıq etalmağan çıbıqlıq etsin,
Alay eşiledi çalman.
Alay saqlanır tawlunu baçhası
Qazıklıq etalmağan çıbıqlıq etsin.

Alay saqlanır duniya tınçlığı,
Caşaw sabanı alay saqlanır.
Qayda bolsaq da unutmayıq
Qaydan çıqğanıbıznı, kim bolğanıbıznı,
Unutmayıq adam bolğanıbıznı -
Adam ulusu alay saqlanır


tom2 - 3 - 

ADAM BOL

Bu Cerden sora da bardıla Cerle,
Bu Aydan sora da bardıla Ayla,
Bu Künden sora da bardıla Künle,
Bu Kökden sora da bardıla Kökle.

Bardıla Alamla, bardıla duniyala -
Taşa duniyala, tamaşa duniyala.
Bardıla mölekle, bardıla cinle -
Ala boluşalla bir-birde menñe.

Alanı sözleridi bir-birde sözüm.
Alanı köredi bir-birde közüm.
Aqdan, qaradan da toludu cürek -
Birde cin bolama, birde ua - mölek.
Menñe ua - Adam bolurga kerek,
adam Adam bolurga kerek.

«Adam bol» degendi Allah da bizge,
«Adam bol» degenle ata-babala da.
Adam bolğandan qıyın zat a coq,
Adam bolğandan sıylı zat da coq.

Hayuanlanı içinde da Adamlay qalırga.
Canıwarlanı içinde da Adamlay qalırga.
Quwançda, buşuwda da Adamlay qalırga.
Törde turub da - Adamlay qalırga,
Öle turub da - Adamlay qalırga.

Bu duniya - hawhdu, caşaw - sınawdu,
Bizge keregi - anı añılawdu,
Har bir qıyınlıqga taşça çıdawdu,
Tüzlüknü caqlay, Adamça caşawdu.

Awuzu-tili bolmağan tabiğatha,
Senñe cuwab qaytaralmazlıq har bir zatha
Artıq da saq, caq bolurga -
Har künde da, har nede da Adam bolurga.

Ol zamanda körallıqsa, salallıqsa
Başha duniyağa, baş duniyağa, garş duniyağa col.
Ata-babaladan - nartladan - alanladan -
Keledi awaz: «Hayt» de. Erkişi bol. Adam bol;

tom2 - nisan adurhay